Değerli Velilerimiz,

Günümüz dünyasında teknoloji hayatımızın vazgeçilmez bir parçası haline gelmiştir. Çocuklarımız da doğdukları andan itibaren bu dijital dünyanın içine doğmakta ve teknolojiyle iç içe büyümektedirler. Akıllı telefonlar, tabletler, bilgisayarlar ve televizyonlar, günlük yaşantımızın ayrılmaz birer unsuru olarak karşımıza çıkıyor. Ancak, erken yaşta ekran maruziyetinin çocuklarımızın gelişimi üzerindeki etkileri ve teknolojinin bilinçli kullanımı konuları, biz ebeveynler için üzerinde düşünülmesi gereken önemli başlıklardır. Bu ayki bültenimizde, erken yaşta ekran kullanımının olası etkilerini ve çocuklarımızın teknolojiyle sağlıklı, dengeli ve faydalı bir ilişki kurmaları için neler yapabileceğimizi ele almak istiyoruz.

Erken Yaşta Ekran Maruziyetinin Olası Etkileri Nelerdir?

Erken yaşlarda kontrolsüz ve aşırı ekran kullanımının çocuklarımızın çok yönlü gelişimini çeşitli şekillerde etkileyebileceği bilimsel araştırmalarla desteklenmektedir:

• Bilişsel Gelişim Üzerindeki Etkileri:
• Dikkat Süresi ve Odaklanma: Hızla değişen görüntüler, kısa videolar ve sürekli uyarıcılar, çocukların uzun süreli odaklanma ve dikkat becerilerini zayıflatabilir. Bu durum, okulda ders dinleme ve ödev yapma gibi konularda zorlanmalarına neden olabilir.
• Problem Çözme ve Yaratıcılık: Ekranlar, çocuklara hazır çözümler sunarak kendi problem çözme becerilerini geliştirme fırsatlarını kısıtlayabilir. Ayrıca, hayal gücünü harekete geçiren serbest oyunların yerini alarak yaratıcılıklarını köreltebilir. Çocuklar, sanal dünyadaki pasif tüketici konumunda kalabilirler.
• Neden-Sonuç İlişkisi ve Eleştirel Düşünme: Ekranlardaki içerikler genellikle basitleştirilmiş ve tek boyutlu olabilir, bu da çocukların karmaşık neden-sonuç ilişkilerini kurma ve eleştirel düşünme yeteneklerini geliştirmelerini engelleyebilir.
•  
• Duygusal Gelişim Üzerindeki Etkileri:
• Duygu Tanıma ve Yönetme: Ekran karşısında geçirilen uzun süreler, çocukların gerçek hayattaki yüz ifadelerini, beden dilini ve ses tonlamalarını okuma becerilerini azaltabilir. Bu da empati kurma ve kendi duygularını doğru bir şekilde anlama ve ifade etme konusunda zorluklara yol açabilir.
• Duygusal Regülasyon: Anında tatmin sunan ekran içerikleri, çocukların sabır, bekleme ve hayal kırıklığıyla başa çıkma gibi duygusal regülasyon becerilerini geliştirmelerini engelleyebilir. Gerçek dünyada karşılaştıkları zorluklar karşısında daha çabuk pes etmelerine neden olabilir.
• Kaygı ve Depresyon: Aşırı ekran maruziyeti, özellikle sosyal medya ve belirli oyun içerikleri, çocuklarda kaygı, yalnızlık ve hatta depresyon belirtilerini artırabilir.
• Sosyal Gelişim Üzerindeki Etkileri:
• Sosyal İletişim Becerileri: Yüz yüze etkileşimler yerine ekranlar aracılığıyla kurulan sanal bağlantılar, çocukların diyalog kurma, sıra bekleme, paylaşma, uzlaşma ve çatışma çözme gibi temel sosyal becerilerini geliştirmelerine engel olabilir.
• Empati ve İlişki Kurma: Akranlarıyla fiziksel oyunlar ve etkileşimler, çocukların empati kurma yeteneklerini ve sağlıklı arkadaşlık ilişkileri geliştirmelerini sağlar. Ekranların bu süreci kısıtlaması, sosyal izolasyona yol açabilir.
• Sosyal Karşılaştırma: Özellikle ilerleyen yaşlarda sosyal medya platformları, çocukların kendilerini başkalarıyla kıyaslamasına ve yetersizlik hissi yaşamasına neden olabilir.
• Fiziksel Gelişim Üzerindeki Etkileri:
• Hareketsizlik ve Obezite: Ekran başında geçirilen zaman, çocukların aktif olmasını engelleyerek hareketsiz bir yaşam tarzına yol açar. Bu durum, çocukluk çağı obezitesi riskini önemli ölçüde artırmaktadır.
• Uyku Düzeni Bozuklukları: Ekranlardan yayılan mavi ışık, melatonin üretimini baskılayarak çocukların uykuya dalmasını zorlaştırabilir ve uyku kalitesini düşürebilir. Düzenli ve kaliteli uyku, çocukların fiziksel ve zihinsel gelişimi için hayati öneme sahiptir.
• Göz Sağlığı: Uzun süreli ekran kullanımı, göz yorgunluğu, kuruluğu ve miyopi (uzağı görememe) gibi göz sağlığı sorunlarına neden olabilir.
• Duruş Bozuklukları: Tablet veya telefon başında uzun süre eğik durmak, çocuklarda boyun ve sırt ağrıları ile duruş bozukluklarına yol açabilir.
• Dil Gelişimi Üzerindeki Etkileri:
• Pasif Dil Edinimi: Pasif ekran izleme (özellikle bebeklik ve erken çocukluk döneminde), çocukların aktif olarak konuşma, dinleme ve kendilerini ifade etme pratiklerini kısıtlar. Gelişim için en önemli olan karşılıklı diyalog ve etkileşim eksikliği yaşanır.
• Kelime Dağarcığı ve Cümle Kurma: Çocuklar, ekranlardan yeni kelimeler öğrenebilseler de, bu kelimeleri doğru bağlamda kullanma ve karmaşık cümleler kurma becerileri, gerçek hayattaki etkileşimlerle desteklenmediğinde zayıf kalabilir.

Bilinçli Teknoloji Kullanımı İçin Öneriler:

Çocuklarımızı teknolojiden tamamen uzak tutmak, günümüz dünyasında ne gerçekçi ne de doğru bir yaklaşımdır. Önemli olan, teknolojiyi bilinçli, dengeli ve çocuklarımızın gelişimini destekleyecek şekilde kullanmalarını sağlamaktır. İşte size bu konuda yardımcı olabilecek pratik öneriler:

1. Yaş Sınırlarına Harfiyen Dikkat Edin:
• 0-18 Ay (Bebeklik Dönemi): Amerikan Pediatri Akademisi (AAP) ve Dünya Sağlık Örgütü (WHO), bu yaş aralığındaki bebeklerin ekranlardan tamamen uzak tutulmasını önermektedir. Bu dönem, beyin gelişiminin en hızlı olduğu ve fiziksel, duyusal keşiflerin temelini oluşturduğu kritik bir evredir. Video görüşmeleri (dede, nine ile konuşma gibi) istisna olabilir, ancak bunlar da kısa ve interaktif olmalıdır.
• 18-24 Ay (Yürüme Çağı): Bu yaş grubunda, eğer ekran kullanılacaksa, ebeveyn eşliğinde ve çok kısa sürelerle (örneğin 10-15 dakika) yüksek kaliteli eğitim içeriklerinin izlenmesi önerilir. Ebeveynin çocuğun yanında olması ve içeriği açıklayarak etkileşim kurması çok önemlidir.
• 2-5 Yaş (Okul Öncesi Dönem): Günlük toplam ekran süresi 1 saati geçmemelidir. İçerik seçimine özellikle dikkat edilmeli ve mümkünse birlikte izlenmelidir. Pasif izleme yerine, interaktif ve eğitici uygulamalar tercih edilmelidir. Süreç, çocuğun gelişimine uygun şekilde esnek tutulabilir, ancak genel kurala sadık kalınmalıdır.
• 6 Yaş ve Üzeri (Okul Dönemi): Bu yaş grubunda ekran süresi ve içeriği için aile kuralları belirlenmelidir. Çocuğun yaşına ve gelişim düzeyine uygun, dengeli bir kullanım hedeflenmelidir. Örneğin, ödev için bilgisayar kullanımı sonrası dinlenme ve farklı aktiviteler için zaman ayrılması gibi.
2. İçerik Seçimine Özen Gösterin ve Kaliteye Odaklanın:
• Eğitici ve Gelişime Uygun İçerikler: Çocuğunuzun yaş grubuna ve gelişim seviyesine uygun, eğitici ve olumlu değerler içeren içerikleri tercih edin. Şiddet, korku veya yaşına uygun olmayan temalar içeren oyun ve programlardan kesinlikle kaçının.
• İnteraktif ve Katılımcı İçerikler: Sadece pasif izleme sağlayan içerikler yerine, çocuğun etkileşim kurabileceği, problem çözmeye teşvik eden veya yaratıcılığını destekleyen uygulamaları ve oyunları seçin.
• Ön Kontrol ve Gözlem: Çocuğunuzun izlediği veya oynadığı içerikleri önceden kontrol edin. Mümkün olduğunca birlikte izleyin veya oynayın ve içeriği hakkında sorular sorun.
3. Birlikte Zaman Geçirin ve İyi Bir Rol Model Olun:
• Teknolojiyi Birlikte Keşfedin: Eğitici uygulamaları veya oyunları çocuğunuzla birlikte oynayın, onlara rehberlik edin. Bu, hem kaliteli zaman geçirmenizi sağlar hem de çocuğunuzun dijital okuryazarlığını geliştirir.
• Kendi Alışkanlıklarınızı Gözden Geçirin: Unutmayın ki çocuklar en çok gözlemleyerek öğrenirler. Sizin ekran başında geçirdiğiniz süreler, yemek masasında telefonunuza bakmanız veya sohbet sırasında ekranla meşgul olmanız, çocuğunuz için önemli bir rol model teşkil edecektir. Kendi teknoloji kullanımınızı dengelemeye çalışın.
• Ekran Dışı Bağlantı Kurun: Çocuğunuzla göz teması kurarak, sohbet ederek, sarılarak ve birlikte fiziksel aktiviteler yaparak kaliteli zaman geçirin. Bu, onların duygusal ve sosyal gelişimleri için hayati öneme sahiptir.
4. Ekran Sürelerini Sınırlandırın ve Alternatif Aktiviteler Sunun:
• Belirli "Ekransız" Zaman ve Alanlar: Yemek masası, yatak odası, uyku öncesi saatler gibi belirli zaman dilimlerini ve alanları "ekransız bölge" ilan edin. Bu, aile içi iletişimi artırır ve sağlıklı alışkanlıklar kazandırır.
• Zamanlayıcı Kullanın: Ekran süresi için somut sınırlar belirleyin ve bu sınırlara uymak için zamanlayıcı gibi araçlardan faydalanın. Bu, çocuğunuzun zaman yönetimi becerilerini de geliştirecektir.
• Zengin Alternatifler Sunun: Çocuklarınıza ekran dışı ilgi çekici alternatifler sunun:
• Okuma: Kitap okuma alışkanlığını destekleyin. Birlikte kitap okuyun veya kendi başlarına okumaları için teşvik edin.
• Sanat ve Yaratıcılık: Resim yapma, boyama, oyun hamuru, legolarla oynama, el işleri gibi yaratıcı aktivitelere yönlendirin.
• Açık Hava ve Fiziksel Aktiviteler: Parka gitme, bisiklete binme, koşma, ip atlama gibi fiziksel oyunları teşvik edin. Doğayı keşfetmek, duyusal gelişimleri için çok önemlidir.
• Kutu Oyunları ve Zekâ Oyunları: Ailece oynanabilecek masa oyunları ve zekâ oyunları, hem eğlenceli vakit geçirmenizi sağlar hem de problem çözme, stratejik düşünme ve sıra bekleme becerilerini geliştirir.
• Serbest Oyun: Çocukların kendi hayal güçlerini kullanarak, kuralsız ve kendiliğinden oynadıkları serbest oyunlara bolca fırsat tanıyın. Bu, yaratıcılıkları için en önemli besin kaynağıdır.
5. Teknolojiyi Bir Araç Olarak Kullanın, Amaç Değil:
• Ödül veya Ceza Aracı Yapmayın: Ekranları bir ödül veya ceza aracı olarak kullanmaktan kaçının. Bu, teknolojinin algısını çarpıtabilir ve çocuğunuzun ekranlara olan bağımlılığını artırabilir.
• Faydalarını Keşfedin: Teknolojinin sunduğu eğitimsel faydalardan yararlanın. Örneğin, coğrafya öğrenmek için interaktif haritalar, bilimsel deneyler için eğitici videolar veya yabancı dil öğrenmek için uygulamalar kullanılabilir. Ancak bu kullanımların da dengeli olmasına dikkat edin.
• Diyalog ve Anlaşma: Çocuğunuzla teknoloji kullanımı hakkında açık ve dürüst bir diyalog kurun. Kuralları birlikte belirlemeye çalışın ve neden bu kuralların olduğunu açıklayın. Bu, onların sorumluluk duygusunu geliştirecektir.

Unutmayalım ki her çocuk farklıdır ve farklı oyun türlerinden, farklı öğrenme deneyimlerinden farklı şekillerde faydalanabilir. Önemli olan, çocuklarımıza teknolojiyi bilinçli kullanma becerilerini kazandırmak, onlara güvenli bir dijital ortam sunmak, ekran dışı zengin alternatifler sağlamak ve en önemlisi onlarla kaliteli, karşılıklı etkileşimle dolu zaman geçirmektir.

Sevgi ve bilinçle kalın!

Hey Yuva Rehberlik Servisi